Unica
De betekenis van Unica, een voorwerp dat door kunstnijverheid is vervaardigd, en dat een uniek exemplaar vormt.
Van het beeld 'Kussendroom II' is geen mal gemaakt.
Verloren was bij het artistiek bronsgieten
Er zijn meerdere methoden en werkwijzen mogelijk om brons te gieten. Onderstaande probeert een opsomming te geven van de basisstappen.
- Er wordt een model gemaakt, meestal van was, maar als er een rubbermal van gemaakt wordt, kan het ook van klei, gips, kunststof of zelfs hout of steen. De gebruikte was hiervoor is doorgaans gietwas, paraffine of boetseerwas.
- Bij kleine wasmodellen kan de gieter meteen overgaan tot stap 4. Bij grotere modellen of bij modellen van bijvoorbeeld klei of gips moet er eerst een hol wasmodel gemaakt worden. Daartoe maakt de gieter meestal een rubbermal met een gipsen steunkap, die ervoor zorgt dat de rubber mal zijn vorm behoudt.
- In deze rubbermal kunnen verschillende materialen bij relatief lage temperatuur gegoten worden, zoals gietwas of gips. In dit geval is een afgietsel van harde was nodig, dat al op de dikte van het uiteindelijke brons is. Boven een bepaalde dikte wordt het namelijk moeilijk om brons massief te gieten, door ongelijke krimp van dikkere en dunnere delen. De gieter giet vloeibare was in de rubbermal, totdat een laag was op de juiste dikte in de mal gestold is. De rest wordt afgegoten en zo ontstaat een hol wassen afgietsel.
- Dit (holle) afgietsel wordt voorzien van wassen uitsteeksels die later gaan dienen als gietkanalen voor de aanvoer van het brons en ontluchtingskanalen voor de afvoer van de lucht in de gietvorm.
- Het wasafgietsel, inclusief kanalen, wordt van binnen en buiten bedekt met een vuurvaste massa. Dit kan een mengsel van gips en chamotte zijn of een ander krimpvast en vuurvast materiaal. Roestvrijstalen kernsteunen zorgen ervoor dat de afstand tussen kern en buitenkant gelijk blijft.
- De voltooide gietvorm wordt langdurig verhit in een oven om de was eruit te smelten en alle vocht uit de gietvorm te verwijderen en indien deze van gips is, ook alle chemisch gebonden water.
- Er is nu een droge gietvorm ontstaan met een holte in de vorm van het model met gietkanalen. Hierin wordt vloeibaar brons gegoten.
- Na afkoeling worden de kanalen weggezaagd en het gietsel wordt afgewerkt: bramen en uitsteeksels worden weggeslepen en gaten en ongewenste holten worden dicht gehamerd of gelast.
- Ter bescherming tegen oxidatie en ter verfraaiing wordt bij bronzen gietsels, met name bij beeldhouwwerk, vaak met chemicaliën een patinalaag aangebracht, het zogenaamde patineren.